فایل ورد قابل ویرایش

توضیحی مختصر از متن فایل  :

   صنايع روستايي، تعاريف و ويژگيها

 مناطق‌ روستايي كشور در دهه‌هاي گذشته از نظر بنيان‌هاي اقتصادي از آسيب‌پذيري زيادي برخوردار بوده‌اند. اينگونه تصور مي‌شد كه با رشد صنعتي در شهرهاي بزرگ‌ به طور خودكار، مناطق‌ روستايي توسعه مي‌يابند. اما افزايش بيكاري‌، تشديد فقروايجاد شكاف درآمدي بين مناطق شهري‌ و روستايي بيانگر اين واقعيت است كه، بدون‌ تدبير‌ وتنها از طريق مكانيزم‌  بازارنمي‌توان به گسترش‌و نشت توسعه به سوي مناطق روستايي اميد بست‌. يكي از راههاي‌ كاهش شكاف‌ و افزايش زمينه‌هاي بيكاري و درآمد‌ در مناطق‌ روستايي گسترش‌ فعاليتهايي است كه كمتر به محيط و شرايط‌ محيطي وابسته است. كشاورزي در مناطق روستايي كشور به صورت سنتي است و تا حدود زيادي به شرايط محيطي و آب و هوايي بستگي دارد.

 يعني در هر دوره‌اي كه شرايط‌  اقليمي‌ متناسب‌تر بوده وضعيت توليد نيز بهتر و در نتيجه‌ درآمد روستايي نيزافزايش مي يافته ‌است. برعكس‌ در دوره‌هاي خشكسالي‌ وكم آبي، ميزان‌  محصول و درآمد روستايي به شدت‌  كاهش مي‌يافته ‌است. در چنين شرايطي‌، جستجوي‌ فعاليتهايي كه وابستگي‌ كمتري به شرايط‌ اقليمي‌ داشته باشد، از  مهمترين اقدام در جهت‌ تقويت‌  اقتصاد روستايي‌ كشور تلقي مي‌شود‌. يكي از مهمترين فعاليتها در اين زمينه‌، صنايع روستايي است.

 صنايع روستايي‌‌، صنايعي هستند كه درمناطق‌ روستايي‌ مستقرشده وعمدتاً‌ ازنيروي كار روستايي استفاده مي‌كنند. پيوندهاي بازاري‌ اين صنايع‌ از لحاظ‌ جغرافيايي محدود است.  در واقع‌ اين صنايع‌ از مواد خام يا توليدات محلي (کشاورزي، جنگلي يا معدني) استفاده كرده‌ و معمولاً توليدات آنها‌ به بازارهاي  محلي عرضه مي‌شود.[1]

 از صنايع‌‌ روستايي تعاريف‌ زيادي شده است. كميسيون‌ اقتصادي‌ سازمان‌ ملل‌ براي آسيا‌ و خاور دور صنايع‌ روستايي‌ را به صورت زير تعريف‌ مي‌كند:

"صنعت‌ روستايي صنعتي است كه توليد  فراورده‌هاي آن نياز به مهارت داشته و حرفه‌اي است كه تماماً‌ به كمك‌ اعضاي خانواده‌ صورت گرفته  تمام ويا قسمتي از وقت آنها صرف اين كار مي‌گردد." [2]

سازمان‌ صنايع‌ دستي ايران‌ در تعريف‌  خود از صنايع‌  روستايي آورده است:

 "معمولاً‌ به فعاليتهاي‌ غير زراعي كه در سطح مناطق‌  روستايي انجام مي‌گيرد، صنايع روستايي گفته مي شود. صنايع‌ روستايي خود به دو دسته‌ صنايع‌ روستايي مصرفي و صنايع‌ دستي تقسيم مي‌شود."[3]

كميته‌ صنايع روستايي جهاد سازندگي‌ ويژگيهاي صنايع روستايي را شامل موارد زير مي‌داند:

 "ـ حتي‌المقدور تأمين‌ كننده نيازهاي كشاورزي‌ و دامپروري‌ و مكمل‌ و پشتيبان‌ آن بوده ‌و با توجه ‌به شرايط جغرافيايي‌ هر منطقه متناسب‌ و مغاير رشد توليد كشاورزي‌ ودامي نباشد.

 ـ حتي‌المقدور‌ متناسب با احتياجات‌ روستائيان بوده و زمينه‌ساز خود كفايي اقتصادي‌ و صنعتي كشور باشد.

ـ‌ از نظر‌ تكنولوژي‌ در سطحي باشد كه در روستا‌‌ها قابل ايجاد‌ و بهره‌برداري بوده و به بالا‌ رفتن‌ دانش فني روستائيان‌ كمك كند.

ـ‌ حتي‌المقدور‌ سرويس نگهداري و تعمير آن در محل امكان‌پذير باشد.

ـ‌تأمين مواد‌ و ابزار آلات‌ آن حتي الامكان در محل و يا در منطقه‌ ويا در داخل  كشور ميسر باشد."[4]

 براساس  تعريف ديگر‌ به مجموعه‌ از صنايع‌ دستي، خانگي، بومي‌، سنتي و صنايعآ

 تبديلي‌ با متكي بر مواد اوليه‌ زراعي و دامي‌ و مواد اوليه‌ موجود در روستا اطلاق مي‌شود.

اولين هدف توسعه همه جانبه روستا، صنعتي کردن روستاست که به تدريج صورت گيرد. صنايعي که با کشاورزي در ارتباط است، در اولويت است . منظور از صنعتي کردن روستا؛

" – حتي المقدور تامين کننده نيازهاي کشاورزي و دامداري و مکمل و پشتيبان آنها بوده و با شرايط جغرافيايي و اقليمي هر منطقه تناسب و مغاير رشد توليد کشاورزي و دامي نباشد،

-       حتي المقدور متناسب با احتياجات روستائيان باشد،

-       از نظر تکنولوژي در سطحي باشد که در روستا قابل ايجاد و بهره برداري بوده و به بالا رفتن دانش فني روستايي کمک کند."[5]

خصوصيات‌ و ويژگيهاي صنايع روستايي

1ـ‌ معمولاً‌ اين صنايع كوچك‌ و متناسب با شرايط روستا مي‌باشد.

2ـ‌ از تكنولوژي‌ ساده برخودارند.

3ـ  از مواد اوليه و صنايع محلي استفاده مي‌شود.

4ـ‌ به عنوان صنايع مكمل‌ بخش كشاورزي‌ ودامداري مورد توجه قرار مي‌گيرد.

5ـ كاربر است و زنان و كودكان‌ روستايي نيز در اين صنايع‌ اشتغال دارند.

6ـ وجود و تقويت صنايع روستايي نه تنها موجب كاهش‌ مهاجرت‌ مي‌شده و مي‌توان برنامه‌ريزي را براي كل كشور سهل‌تر كند. اين صنايع‌ موجب تقويت بنيان‌ اقتصاد روستايي و ايجاد اشتغال مي‌شود.

 7ـ به سرمايه‌ كمتر نياز دارند.

 براي صنايع روستايي تعريف واحدي وجود ندارد. هر كشور براساس ويژگيها و شرايط اقتصادي و اجتماعي جامعه روستايي خود، تعريف متفاوتي از صنايع روستايي ارائه داده است. ويژگيهاي مشترك كليه صنايع  روستايي، استقرار اين صنايع‌ در مناطق يا مراكز روستايي، استفاده از نيروي‌ كار روستايي‌ و پيوندهاي جغرافيايي محدود با ابزار‌و استفاده از مواد خام و توليدات‌  محلي و عرضه توليد در بازارهاي‌ محلي است.

 صنايع روستايي را مي‌توان‌‌ بر مبناي‌ نظام سازماندهي، اندازه‌ واحد‌ توليد ونوع محصول طبقه‌بندي‌ كرد.  براساس‌ نظام سازماندهي، صنايع روستايي‌ را مي‌توان به صنايع‌ خانگي، كارگاهي و كارخانجات‌ كوچك‌ تقسيم كرد. يكي از مناسب‌ترين معيار‌ها براي اندازه‌ واحد توليد، تعداد كارگران‌ در هر واحد‌ و يكي ديگر براساس نوع محصول صنايع‌ روستايي است. مهمترين‌ روش استفاده‌ از طبقه‌بندي  آي سيك‌ است.[6]

صنايع روستايي در ايران

    براساس استراتژي صنعتي  كشور در برنامه عمراني‌ سوم‌ كه مبتني  بر استراتژي  جايگزيني واردات‌ بود، صنايع كشور در چند نقطه‌ كشور متمركز‌ وگسترش پيدا كرد. سياستهاي نظام صنعتي كشور در اين دوران مبتني بر دو محور« تشويق مقياس‌هاي بزرگ‌»  و «‌گزينش‌ برندگان‌ حمايت از آنها»  بود.[7]

براساس‌ اين سياستها، واحدهاي بزرگ مقياس همواره از امتيازها و حمايتهاي گوناگون‌ دولتي به صورت اعتبارات‌ ترجيحي، بازارهاي‌ تضمين‌ شده ( داخلي) ارز ارزان‌ و فراوان و… برخوردار بوده است. در حالي كه واحدهاي كوچك صنعتي در معرض نوسان‌هاي بازار‌ و آسيب‌هاي ناشي از تغيير سياستهاي دولت قرار داشتند. در فرايند توسعه صنعتي در پرتو‌ راهبرد جايگزيني‌ واردات‌، مناطق‌ روستايي نقش تأمين‌كننده نيروي كار ارزان،تأمين سرمايه‌‌ وعرضه‌ مواد غذايي ارزان قيمت‌ را براي مناطق‌ شهري به عهده داشتند.

 از آنجا كه سرمايه‌گذاري در مناطق دور افتاده و پراكنده روستايي، به دليل بالا بودن هزينه دسترسي به بازارهاي مصرف‌ و نهاده‌ها، كمبود نيروي متخصص‌ و عدم دسترسي به تأسيسات‌ زير بنايي مورد نياز به صرفه نبود، مورد توجه سرمايه‌گذاران قرار نگرفت. [8]