فایل ورد قابل ویرایش

توضیحی مختصر از متن فایل  :

شعر چيست ؟

« شعر چيزي جز به موسيقي رسيدن كلام نيست »1 شعر زيباي آفريني با زبان است2  زبان شعر زبان خبر نيست زبان براي شاعر هدف است نه وسيله و شاعر به ياري آن احساسات خود را – كه معمولاً احساسات همه انسانها نيز هست نسبت به          واقعيات مسائل حيات زيبا نشان مي دهد و زبان زيباي شعر كه تجسم بخش عواطف سرشار شاعر درلحظات شور و جذبه و ناخود آگاهي است در خواننده و شنونده همان شور و حال شاعر را بر مي انگيزد و در عواطف او نفوذ مي كند.

شعر گره خوردگي عاطفه و تخيل است در زبان . ساختار گرايان شعريت شعر را در خود ساخت زبان جستجو مي كنند و معتقدند زبان شعر زباني است نا متعارف و غريب همان كه « آشنايي زداي » اصلاح شده است .

كار اصلي ادبيات آشنايي زدايي در زبان يا به قولي تهاجم سازمان يافته ، هنرمندانه و محصول خلاقيّت شاعر و اديب عليه زبان خبر و بديع و شگفت انگيز ساختن زبان است . با آشنايي زدايي واژه ها و قواعد زبان جاني تازه ميگيرند.

بديهي است كه زيبايي زبان هم در شعر است و هم در نثر اما ترفندهاي ادبي در شعر بيشتر از نثر بكار مي روند و همين ترفندها و آرايه هاي ادبي است كه زبان را به شعر تبديل مي كنند . اين آرايه ها ابتدا همه بديع ناميده مي شوند بعدها بخشي از آنها كه به بررسي شيوه هاي خيال انگيز (تشبيه ، استعاره ، مجاز ، كنايه ) مي پرداخت از بديع جدا شد و در علم ديگري به نام بيان جاي گرفت .

بخشي ديگر كه در سخن گفتن به مقتضاي حال براي دخالت در نفوس و عقول از آنها استفاده مي شد در علم معاني مورد بررسي قرار گرفت و ديگر فنون شاعري منحصر به علم بديع گرديد.

واژه بديع در لغت به ((معني نو آيين))، ((نو پديد)) و ((نو آورده)) است 1 و در زبان سخندانان دانش آرايه هاي سخن است . و معتقدند كه زيبايي علم بديع آرايشي و عرضي است . جناب دكتر وحيديان معتقدند اين نظر درست نيست زيرا همه آرايه هاي بديعي جنبه آرايشي ندارند و ارزشهاي آنها يكسان نيست و آنها را به چند دسته طبقه بندي نموده اند .

 1- آنها كه زيبايي ذاتي دارند مثل تضاد ، غلو و …

2- آنها كه زيبايي آرايشي دارند مثل جناس و سجع و عكس و …

3- آنها كه بدون آرايه ها و ترفند هاي زيبايي آفرين ، زيبا نيستند مثل سوال و جواب ، حسن مطلع ، حسن مقطع و …

4- بعضي از ترفند ها كه گرچه زيبايي دارند زيبايي آنها مشخص نمي شوند مگر تصادفي مثل ذو بحرين

« در ميان مباحثي كه در تمدن اسلامي نام علوم بلاغت به خود گرفته است . شامل سه علم معاني ، بيان و بديع است علم اخير يعني بديع بيشتر از آن دو شاخه ديگر همواره دستخوش تحّول بوده است و از نخستين ادوار شكل گيري اين فن در ميان مسلمانان تا روزگار ما ، شماره نامهايي كه براي صنايع بديعي عرضه شده از 12-10 شروع مي شود و به حدود 220 صفت مي رسد »‌

به هر حال در كتب بديع از گذشته تا حال در زمينه علم بديع همه ، كوشيده از تعريفي ظاهري از هر صنعت بياورند ، همراه با چند مثال . كه البته برخي از اين صنعتها و آرايه هاي بديعي بر مبناي زيبايي آفريني و اصول زيبايي شناسي تعريف نشده اند و بيشتر از جنبه علمي به آنها نگريسته شده است . اساس شعر و هر هنر ديگري زيبايي است و كار ترفندها ( صنعتها ) ي بديعي اين است كه زبان را زيبا مي سازند لذا طبقه بندي آنها بايد بر پايه اصول زيبا شناختي استوار باشد و هر ترفند ، بايد مورد بررسي قرا گرفته ، تحليل شود و ميزان كاربرد و بديعي بودن ( نو بودن ) كه باعث ارزشمند شدن آن مي گردد ، بحث شود .

در اين رساله همانگونه كه در بخش اول ذكر شده ، اساس كار بر پايه كتاب (( كتاب بديع از ديدگاه زيبايي شناسي )) دكتر تقي وحيديان كاميار است كه آن را بر پايه اصول زيبا شناختي تدوين نموده اند و طبقه بندي صرفاً‌ بر اساس زيبايي شناختي است و هر صنعت ( ترفند ) در طبقه مناسب خود منظور شده است و در نهايت همه ترفندهاي ادبي بر اساس شش عامل زيبايي آفرين « تكرار ، تناسب ، غير متنظره بودن ، بزرگ نمايي ، چند بعدي بودن ، استدلال » طبقه بندي شده اند.

و ما هم به تبع از روش اين كتاب همين شيوه تقسيم را برگزيديم و شعر فخر الدين عراقي مانند ديگر شعرا از صنعت پردازي بدور است و بافت سخن عروي ساختگي و قرار دادي نيست بلكه لطيف و پيرايه است و اگر زيبايي هم هست در زبان فصيح و ساده و عاري از ابهام و تعقيد اوست كه صنايع لفظي و معنوي در شعر آن ، شده باعث قوام و جلاي بيشتر شعرش است ولي اين صنايع ( ترفندها ) ، آن قدر طبيعي و بي تكلّف در سخن او جا افتاده كه ايجاد تقعيد نمي كند ، بلكه بر شيوايي سخنش مي افزايد به همين جهت در اين رساله و بر اساس طبقه بندي كتاب بديع دكتر وحيديان ناچار شديم كه برخي از اين ترفندها و آرايه هاي بديعي را چشم بپوشيم چون نمونه هاي آن را در ديوان عراقي نيافتيم.