فایل ورد قابل ویرایش

توضیحی مختصر از متن فایل  :

مقدمه

رشد و توسعه پايدار كشاورزي يكي از شاخص ترين و مهم ترين هدفهاي هر دولتي است كه تحقق آن طريق تحولات بنيادي همه جانبه در ساختار كشاورزي، مديريت و بهره برداري مطلوب از منابع و امكانات، سازماندهي و هدايت سنجيده فعاليتها در چار چوب برنامه ريزي علمي و منطقي امكانپذير خواهد بود. بر همين اساس، بخش كشاورزي در كليه برنامه هاي توسعه كشور از اولويت ويژه اي برخوردار بوده و به عنوان محور و اساس توسعه اقتصادي كشور مورد توجه قرار داشته است.

تنوع بسيار گسترده شرايط سرزمين، از نظر آب، هوا، خاك، منابع آب، منطقه، رطوبت، ارتفاع و تجربه هاي نيروهاي انساني در كشاورزي و … همه و همه دلالت بر ظرفيتها و امكانات بالقوه و بالفعل وسيعي دارد كه قلب هر كسي را كه براي اين آب و خاك و اين مردم مي تپد و هيجان مي آورد و بهره برداري از اين منابع لايزال خدادادي را براي بهبود شرايط زندگي نسل هاي كنوني و آينده اين سرزمين به صورت آرزويي در دسترس ولي مستلزم تلاش فراوان جلوه مي دهد.

فرآيند توسعه ملي دو بعد است و يا به عبارت ديگر از دو مرحله مي گذرد: مرحله تشكيل دولت و مرحله انسجام ملت. تشكيل دولت عمدتا داراي ويژگي فيزيكي و زير بنايي است مانند ساختمان شبكه هاي حمل و نقل، ايجاد ديوانسالاري هاي مدرن كشوري و نظامي و برقرار كردن نظام هاي داد و ستد و اوزان و امثال آن. مرحله انسجام ملت برخلاف مرحله قبل متضمن توسعه ساختارهايي است كه جنبه ارتباطي و اطلاعاتي دارد، مانند تغيير نظام هاي ارزشي و تغيير ساختارهاي اجتماعي و گروهي. وجه مشترك هر دو مرحله به فعل درآورن بالقوه و به كار اندختن استعدادها و امكانات در جهت تعالي، بهزيستي و رفاه افراد جامعه است كه اصطلاحا آن را فرآيند توسعه مي نامند.

در واقع بخش كشاورزي يكي از مهمترين و تواناترين بخش هاي اقتصاد كشور است كه تأمين كننده حدود 4/1 توليد ناخالص ملي، 3/1 اشتغال، بيش از 5/4 نيازهاي غذايي، 3/1 از صادرات غير نفتي و حدود 9/10 نياز صنايع به محصولات كشاورزي است. توسع بخش برطرف نشود، ساير بخش ها به شكوفايي و توسعه، دست نخواهد يافت.

تعاريف و مفاهيم توسعه روستايي

براي توسعه روستايي يك تعريف قابل قبولي كه مورد پذيرش همه علمإ مربوط در سطح جهاني باشد ارائه نشده است. و لذا مفهوم توسعه روستايي در چهار چوبي تقارب و وسيع به كار برده مي شود. گروهي توسعه روستايي را مانند توسعه ملي تعريف كرده اند و عده اي نيز بر مفهوم توسعه محدود به منطقه و محيط روستايي تأكيد دارند، از اين جهت توسعه روستايي به عنوان يك مفهوم و يك پديده و يك استراتژي و يك دي سيپلين مورد توجه قرار گرفته است و مي تواند ابراز شود. توسعه روستايي به عنوان يك مفهوم اشاره ضمني به عمران كلي مناطق روستايي با نظر اصلاح كيفيت زندگي مردم روستايي دارد. در چهار چوب اين مفهوم توسعه روستايي يك امر جامع و مفهوم و تصور چند بعدي بوده كه در برگيرنده توسعه كشاورزي و فعاليت هاي وابسته به آن يعني صنايع دستي و صنايع روستايي، زير بناهاي اقتصادي اجتماعي، خدمات اجتماعي و تسهيلات مربوطه و بالاتر از همه توسعه منابع انساني در مناطق روستايي مي باشد. توسعه روستايي به عنوان يك پديده نتيجه عكس العمل ها و واكنش ها بين عوامل مختلف فيزيكي، تكنولوژيكي، اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و نهادي است.

توسعه روستايي بعنوان يك استراتژي جهت اصلاح و بهبود وضع زندگي اقتصادي و اجتماعي يك گروه ويژه روستايي يعني فقرا و مستمندان در مناطق روستايي طراحي مي شود وبالاخره توسعه روستايي بعنوان يك دي سيپلين عبارت از برخورد و واكنش بين علوم كشاورزي، علوم اجتماعي، مهندسي و مديريت مي باشد. در واقع توسعه روستايي در طبيعت خود مجموعه چند دي سيپلين است.

در هر حال توسعه روستايي فرآيند تغييرات اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي در محيط روستا است. تاكنون تعاريف مختلفي از توسعه روستايي توسط متخصصين و كارشناسان و سياستمداران بيان شده است كه در اينجا جهت آشنايي بيشتر با موضوع به شرح برخي از آنها اكتفا مي شود.

ميسرا معتقد است كه توسعه روستايي ديگر صرفا به معناي توسعه كشاورزي نيست. همچنين موردي از رفاه اجتماعي هم نمي باشد كه با تزريق پول به مناطق روستايي جهت رفع نيازمنديهاي اوليه و اساسي انساني مرتفع گردد بلكه توسعه روستايي طيف وسيعي از فعاليتهاي گوناگون و بسيج انساني را شامل مي شود كه مردم را به ايستادن روي پاي خود و از ميان برداشتن ناتوانيهاي ساختاري موجود غالب سازي ناتوانيهايي كه آنها را در اسارت شرايط نامساعد زندگيشان نگه داشته است.

اين طيف شهر نشيني را نيز شامل مي گردد به اين ترتيب منظور و هدف توسعه روستايي گسترده است و شعاع عمل و نتايج آن از نظر سياسي و اجتماعي بسيار زياد مي باشد. با اين همه كاري است كه بايد صورت گيرد.

بنابر اين ميسرا توسعه روستايي را از ديدگاه وسيعي مورد بررسي قرار داده و توجه خود را بر پرورش روستائيان و توانا ساختن آنها معطوف مي دارد تا بتوانند خود در شرايط نامساعد زندگي خويش تغيير بوجود آورند.

دكتر ازكيا توسعه روستايي را بهبود شرايط زندگي توده هاي قشر كم درآمد ساكن روستا و خودكفا ساختن آنها مي داند. البته بهبود شرايط زندگي توده هاي روستايي با افزايش توليد و درآمد و بهبود سطح زندگي آنها ميسر است.

آلبرت واترسون توسعه و عمران روستايي را يك فعاليت چند بخشي مركبي مي داند كه شامل توسعه كشاورزي و توسعه تسهيلات اجتماعي براي هر فرد روستايي مي باشد. او از اهداف نخستين توسعه روستايي سخن به ميان آورده و معتقد است كه هدف نخستين توسعه كشاورزي معمولا افزايش رشد توليدات كشاورزي است در حاليكه هدف نخستين عمران روستايي تقويت رفاه مادي و اجتماعي جمعيت روستايي كه غالبا شامل كشاورزان فقير و برخي مواقع شامل كارگردان بي زمين كشاورزي و ساير افراد در مناطق روستايي مي باشد.

البته نامبرده توسعه كشاورزي و خودكفايي در كشاورزي را كليد خودگرداني عمران روستايي پايدار مي داند و معتقد است كه اگر قرار است برنامه هاي عمران روستايي پايدار بماند بايد كشاورزي پيوسته حامي و پشتيبان آن باشد.

بانك جهاني توسعه كشاورزي را يك استراتژي مي داند كه به منظور بهبود زندگي اقتصادي و اجتماعي گروه خاصي از مردم بويژه روستائيان فقير طراحي شده و اجرا مي گردد. اين فرآيند شامل بسط منافع توسعه در ميان فقيرترين اقشاري است كه در مناطق روستايي در پي كسب معاش هستند. اين گروه شامل كشاورزان خرده پا، خوش نشينان و كشاورزان بي زمين است.

بانك جهاني معتقد است كه چون توسعه روستايي قصد تقليل فقر را دارد بنابر اين بايد به طور وضوح طوري طراحي و اجرا گردد كه توليدات را افزايش داده و قدرت توليدي روستائيان را نيز بالا ببرد.

بانك جهاني بر اهداف توسعه روستايي نيز تأكيد دارد و آن را شامل بهبود بازدهي و افزايش اشتغال و بالا بردن درآمد براي روستائيان و همچنين تأمين حداقل قابل قبول سطح تغذيه، مسكن، آموزش و پرورش و بهداشت مي داند.

پروفسور جرج اكسين عمران روستايي را چيزي بالاتر از قول آنجام وعده نيكوي افزايش باروري و بازدهي كشاورزي و ايجاد رونق در بخش كشاورزي مي داند. توسعه روستايي از ديدگاه او عبارتست از اعلام وعده ارزشمند افزايش شخصيت و اعتبار زندگي روستايي و تغيير زارع از يك روستايي فقير به يك كشاورزي مترقي و علمي و در همان حال تهيه كيفيت بالاتر زندگي، تغذيه بهتر و عرضه منظم و بيشتر مواد غذايي براي ساكنان شهرها با قيمت ارزانتر مي باشد. اين همان قول بهتر كردن شرايط زندگي انسانها در محيط روستا است.

ژوليوس نيرره توسعه و عمران روستايي را به معني سرمايه گذاري و به كار بدن تكنولوژي در روستاها مي داند اما مهمتر از اين او توسعه و عمران روستايي را يك مسئله و موضوع سياسي مهم نيز مي شمارد و آن را وظيفه و كار اصلي دولت ها تلقي مي كند. در جايي ديگر نيرره توسعه روستايي را به معني برآوردن احتياجات اساسي مردم روستاها مي داند. او معتقد است كه چنانچه به امر انجام توسعه روستايي متعهد و مصمم باشيم توسعه روستايي به خودي خود روشها و ترتيب انجام امور و اولويت ها را مشخص ساخته و في الجمله تمام زمينه ها و جنبه هاي مربوط به تلاشهاي دولت و فعاليتهاي اجتماعي و اقتصادي را در بر مي گيرد. اما نكته بسيار مهمي كه نيرره در امر توسعه روستايي بر روي آن تاكيد دارد اين است كه ولي معتقد است كه نبايد در خصوص افزايش توليد در روستاها خيلي وسواس و نگراني نشان داده و حساس باشيم زيرا روستاها هم اكنون هم اضافه توليد دارند چيزي كه هست اضافه توليد آنها به وسيله عوامل و مركز قدرت شهري از دست آنها خارج مي شود. از اين رو عمران و توسعه روستايي يعني معكوس كردن جريان سنتي ثروت و سرمايه از روستاها به طرف شهرها و قرار دادن ثروتها در كانالهايي كه منافع آن به جيب كارگران و روستانشينان بود همان كارگران و كشاورزان و روستانشيناني كه ثروتهاي مذكور را با دستها و مغزهاي خود توليد كرده اند.

به طور كلي توسعه روستايي يك فرآيند توسعه دادن و مورد استفاده قرا دادن منابع طبيعي و انساني، تكنولوژي، تسهيلات زير بنايي، نهادها و سازمانها، سياست هاي دولت و برنامه ها به منظور تشويق و تسريع رشد اقتصادي در مناطق روستايي جهت ايجاد شغل و بهبود كيفيت زندگي روستايي براي ادامه زندگي و پايداري حيات است. اين فرآيند علاوه بر رشد اقتصادي درگير تغييرات در طرز تلقي و در بسياري موارد حتي شامل تغيير در عادات و اعتقادات مردم مي باشد. فرآيند توسعه روستايي در برگيرنده تمامي قدمهاي تغيير است كه به وسيله آن يك سيستم اجتماعي روستايي از شرايط زندگي كه غير مطلوب به نظر مي رسد به طرف شرايط مطلوب مادي و روحي حركت مي كند.

با توجه به تعاريف فوق شايد بتوان گفت كه توسعه روستايي به طور كلي به معناي تغيير شكل تدريجي نه تنها در روشهاي توليدي و سازمانها و موسسات اقتصادي بلكه تغيير در زيربناهاي اجتماعي و سياسي و همچنين تغيير شكل در روابط انساني و موقعيت هاي افراد روستايي مي شود كه نتيجه آن افزايش رضامندي اقتصادي مردم روستايي است.

در تعاريف فوق هر يك از متخصصين و كارشناسان بسته به نظر خاص خود بر مفاهيم، اهداف. استراتژي ها و روشهاي اجرائي و اهميت توسعه روستايي تاكيد كرده اند و برخي نيز معيارهايي جهت ارزشيابي عمران روستايي ارائه نموده اند. درهر صورت كساني كه ادعاي عمران و توسعه روستايي و داعيه حل مشكلات پيچيده آن را دارند بايد حداقل تعهد اساسي به يك چارچوب ارزشي را داشته باشند. اين چارچوب ارزشي داراي چهار بعد اساسي به شرح زير است: