|خلاصه کتاب اقتصادنا

گروه محصول:حسابداری و اقتصاد

خلاصه کتاب اقتصادنا

قیمت: ۴۹۰۰۰ریال تعداد صفحات: 50

پیشگفتار :

علم اقتصاد: علمی است که بیانگر مسائل زندگی اقتصادی و رویدادهای آن است و می‏کوشد تا پدیده‏های آن را به علل و اسبابی که حاکم بر آنهاست پیوند دهد.آئین یا نظام اقتصادی: اسلوب یا شیوه‏هایی است که هر جامعه در حیات اقتصادی خویش برای مشکل گشایی عملی از آن یاری می‏جوید – هیچ جامعه‏ای بدون آئین (نظام)اقتصادی نیست.از وقتی که اقتصاد سیاسی پای خود را به اندیشۀ اقتصادی باز کرده است به برخی آراء علمی، پشتوانه فکری برخی از نظامهای اقتصادی (مثل مرکانتلیسم، فیزیوکراسی، اجتماعیون، مارکسیسم و ...) شد.منظور ما از "اقتصادی اسلامی" دانش اقتصادی سیاسی نیست، بلکه منظور "آئینی است که در آن راه و رسم تنظیم حیات اقتصادی انعکاس یافته است" البته این آئین، علاوه بر پشتوانۀ فکری و اخلاقی و علمی و اقتصادی و تاریخی، با اقتصاد سیاسی و تحلیل تاریخ جوامع انسانی در ارتباط است.تمام موضع‏‎گیری‏های علمی اسلام در اقتصاد سیاسی، از خلال نظام اسلام [احتمالاً منظور مکتب اقتصادی اسلام است] صورت می‏گیرد و به نظریات مختلف (ماکوسی، مارکس ...) پاسخ داده می‏شود.

2 نکته: 1- آراء فقهی این کتاب لزوماً نظرات شخصی مؤلف نیست و می‏تواند نظر مجتهد دیگری باشد 2- در این کتاب تأکید شده که میان احکام اسلام به نوعی همبستگی متقابل وجود دارد یعنی حکمتی که در ما و رای همه این احکام قرار دارد بطور کامل تحقق نمی‏‎یابد. مگر آنکه همۀ احکام آن در متن زندگی پیاده شود. (این کتاب می‏خواهد فلسفه پرداز محتوای فکری اقتصاد اسلامی باشد)

فصل اول" نظریه مادی تاریخی و آئین (نظام) مارکس"

برای پذیرش یا رد قوانین ادعا شدۀ مارکس دربارۀ ادوار حتمی و جزمی تاریخی و اقتصادی باید موضع خود را در برابر فلسفۀ مادی تاریخی روشن کنیم- اول نظریه مادی تاریخی را بحث می‏کنیم و سپس نظام مارکسی را که بر پایه آناست بررسی می‏کنیم.

برخی مکاتب (مثل مکتب مارکس) در تبdین انسان اجتماعی (نحوۀ شکل‏‎گیری تاریخ) تنها یک عامل را مورد توجه قرار داده‏اند (مثل ؟ جغرافیا، غریزۀ جنسی و توسط مارکس:عامل اقتصادی)

اما اسلام این تک عامل نگری را نمی‏پذیرد.

نظریه مادی تاریخی:

عوامل و نیروهای تولید – عامل اقتصادی – تاریخ بشری

رشد و نمو دارد- روابط مالکیت و تولید (وضع اقتصادی)

رشد عوامل تولید- تضاد با وضعیت موجود مالکیت (وضع اقتصادی) – انقلاب

غلبۀ رشد عوامل تولید- روابط مالکیت و وضع اقتصادی جدیدی بوجود می‏آید که هماهنگ با رشد و عوامل تولید است.

(تضاد میان رشد عوامل تولید و روابط مالکیت- تضاد طبقاتی)

- تغییر وضع اقتصادی تغییر و بنای جامعه (سیاست- اخلاق مادیان--)

- این سنتز (برخورد سز؟و آنتی‏تز) همواره ادامه می‏یابد (منطق و یا لکتیک)

- مارکسیت‏ها، فلسفه مادی تاریخی را تنها اسلوب علمی درک واقعیت عینی می‏دانند. اما این ادعا مردود است مشکل این است که چه عاملی در سیر جوامع، مهمتر و اساسی‎تر است. اقتصاد با سواد یا ...؟

اصول فلسفی نظریه مادی تاریخی:

تاریخ را براساس ما دین فلسفی تبیین می‏کنند و از آغاز تا پایان چرخ تاریخ را بوسایل تولید می‏بندند و تقاسیر دیگر را تفاسیر انتزاعی و سطحی از تاریخ می‏دانند. اینها روحیات و افکار و آراء و... را محصول ماده می‏داند. و در واقع خارج از ماده، واقعیتی وجود ندارد و این واقعیت مادی نیازی به تفسیر غیرمادی ندارد. اما بنابراین فلسفه، لزومی ندارد حتماً حلقۀ اول از زنجیرۀ تحولات تاریخی را به ابزار تولید بدهیم بلکه این عامل اولیه می‏تواند انسان یا مردم و ... باشد. پس فلسفۀ مادی، لزوماً تفسیر مارکسیستی از تاریخ را نتیجه نمی‏دهد و از ارج انسان نمی‏کاهد. پس باید مسأله تاریخ را جدا از مسأله فلسفی هستی بررسی کرد.

نظریه مارکس، بر محور منطق و یا لکتیک (که بنابرآن همه چیز معروض حظور است اما به خاطر تضادیهای درونی) می‏چرخد این تضاد طبقاتی موجود در جامعه عامل نظور تاریخ و تغییرات جوامع است.

مارکس بین منطق و یا لکتیک و قانون علت مزبور بوده است و گاهی در تفاسیر مارکسیستی از تاریخ، از این و گاهی از آن استفاده شده، اما هرگز به این تذبزب؟ اعتراف نکرده‏اند. در واقع کوشیده‏اند به نوعی این دو را به هم مرتبط کنند.

- البته منطق و یا لکتیک در تاریخ ، مردود است و پایه علمی ندارد.

(یعنی علیتی که مبتنی بر منطق (یا لکتیکیا مثلاً تزوسنتز و آنتی‏تز باشد پایه علمی ندارد) ص 31و 32

- اما در رد نظریه و یا لکتیک تاریخی، همین کافی است که بگوئیم پس از تشکیل جامعه اشتراکی، آیا باز هم برای این تز (مالکیت اشتراکی) آنتی‏ تز بوجود خواهد آمد؟ و اگر اینگونه است، سنتز آنها چه می‏شود؟ مگر شما نگفته بودید جامعه اشتراکی، آخرین مرحله تکامل بشری است؟ در غیر اینصورت به چه دلیل منطف و با لکتیک در اینجا کار نمی‏کند؟ (نتایج با روشی در تناقض است)

- فلسفۀ مادی تاریخی، خود به خود را رد می‏کند، زیرا بنابراین فلسفۀ همه امور انسانی و از آنچه معرفت بشری تابع شرایط اقتصادی جامعه است پس همین مفهوم مارکسیستی هم یک مفهوم مطلق (که همیشه در واقعیت وجود داشته است) نیست بلکه یک مفهوم نسبی در تابع احوالات اقتصادی زمان نشأت این فکر و مفهوم است.

- یک دلیل دیگر بر قوانین مارکس این است که افکار روی متأثر از شرایط زمان خودش بوده است و حقایقی مطلق نبوده‏اند. لذا نمی‏توان انقلاب را- که ظاهراً راه حلی برای اوضاع زمان خودش بوده- از قوانین ابدی تاریخ دانست. شواهد تاریخی در انحراف گروهی از مارکسیستها (در اروپای غربی) از اعتقاد به این قانون نیز شاهد این مدهاست.

دلایل مادیت تاریخی:

سه نوع دلیل برای اثبات اینکه تاریخ بر پایه عوامل تولید قرار گرفته است اقامه می‏شود

1- دلیل فلسفی: که در نهایت می‏توان از آن دلیل نتیجه گرفت که عامل دیگر غیر از نیروهای تولید هم می‏تواند سازنده تاریخ باشد. ص 38 -43

2- دلیل روانشناسی:

می‏گویند اندیشه، بدون وجود لغت و زبان امکان ندارد و لغت و زبان هم ابزارهایی هستند اجتماعی که در درون اجتماع تکوین یافته‏اند. پس اجتماع و وضع اجتماعی مقدم بر اندیشه است و تحلیل اجتماع با اندیشه امکان ندارد. لذا چون اجتماع خود امری مادی است، تحلیل آن فقط از طریق ماده و ابزار تولید ممکن خواهد بود.

- اما اشتباه در اینجاست که این زمان و اراده؟ نیست که انسان را اندیشمند می‏کند.

بلکه این انسان است که به دلیل اندیشه و افکار خود و نیاز به ارائه این افکار، محتاج وسیلۀ انتقال مفاهیم- یعنی زبان و لغت- است (ص 44- ص 49)

3- دلیل علمی:

مباحث علمی در زمینه تاریخ با مباحث علمی در علوم طبیعی فرق می‏کند و دشواری‏های زیادی دارد (مثل عدم امکان تجربه آزمایشگاهی و ...)

یک فرضیه علمی (مانند فرضیه‏های مارکسیسم دربارۀ علت وجود دولت و ...) فقط وقتی مورد قبول قرار می‏‎گیرد که آن فرضیه اثبات علمی شود و فرضیه‏های دیگر را رد کند. برای نظریه مارکسیم هم باید دلایل علمی آنها را دید وگرنه فرضیه‏های آنها هم فرضیه‏هایی مانند بسیاری فرضیه‏های دیگر است و ارزش علمی ندارد.

اما از نظر خود مارکس، معیار ارزیابی یک نظریه، تطابق آن با واقع است ولی در ارزیابی نظریه مارکس، به این نتیجه می‏رسیم که اولاً دوره‏های تاریخی گذشته قابل بررسی نیست و در دورههای کنونی (اعصار حاضر) انقلابات مارکسیستی هیچکدام حاصل حاصل تصور عوامل تولید و صنعتی شدن کشور نبوده‏اند. به عنوان مثال در روسیه که سردمدار کشورهای مارکسیستی است در زمان انقلاب، کشوری به لحاظ صنعتی عقب مانده بوده است (بر عکس در انگلیس و فرانسه که کشورهای بسیار صنعتی بوده‏اند خطر انقلاب همواره ضعیف می‏شده‏اند. در کشورهای مارکسیست دیگر نیز که انقلاب صورت گرفته، عوامل تولید و صنعت‏‎گری سرمایه‏داری اثر زیادتر نداشته و عوامل سیاسی یا نظامی بیشتر مؤثر بوده‏اند. لذا نظریه مارکس با عالم واقع هم تطابق نمی‏یابد و هیچ نمونه‏ای که آنرا تأیید کند مشاهده شده است.

انتقادات دیگر به مکتب مارکس: 1- اگر قوانین بر تاریخ حاکم است پس چرا این انقلابگران، سعی می‏کنند اوضاع را تغییر دهند، و نمی‏گذارند قوانین تاریخ راه خود را طی کرده رسالت خود را انجام دهند؟ این یک تضاد در نظریات آنهاست.

از مشکلات اساسی که فلسفه مادی تاریخی برانگیخته و با راه خود او منافات دارد، موارد زیر قابل طرح است: