« ویژه ارتقاء رتبه شغلی .......»

مختصری از تجربیات مدون :

مقدمه

قرآن، پيام روشن الهي است که همه انسان ها را به راستي و رستگاري دعوت مي کند. از صدر اسلام تا کنون، آموزش اين پيام جاودانه الهي، از مهم ترين اهداف تعليم و تربيت در ميان مسلمانان بوده است. در کشور ما نيز، به اقتضاي جايگاه دين اسلام در فرهنگ مردم ايران و جايگاه ويژه قرآن در اعتقادات ديني، بايد آموزش قرآن مورد توجه همگان باشد تا شرايط مساعد براي تحقق اهداف اين آموزش فراهم آيد. از اين رو، درس قرآن در ميان درس هاي گوناگون دوره هاي تحصيلي، از اهميت ويژه اي برخوردار است. نگاهي اجمالي به دستاورد آموزش قرآن در کشور ما نشان مي دهد که اين دستاورد، نه با اهميت و جايگاه ويژه قرآن در اسلام تناسب دارد و نه با ميزان علاقه و اهميتي که تمام آحاد مردم براي قرآن کريم قايل هستند. از اين رو به دنبال توصيه ها و تأکيدات مکررمقام معظم رهبري در اعتلاي آموزش قرآن در آموزش و پرورش، از سال تحصيلي 77 – 76 تلاش هاي نسبتاً همه جانبه اي در فراهم آوردن زمينه هاي لازم براي اعتلا و تقويت آموزش قرآن آغاز شد. بديهي است اهداف آموزش قرآن اولين و مهم ترين امري بود که بايد مورد بازنگري و ملاحظه کارشناسانه قرار          مي گرفت تا بر اساس آن ساير اجزا و ارکان يک برنامه آموزشي مانند: اصول حاکم برآموزش قرآن، سازماندهي منطقي محتوا، روش هاي مناسب آموزش، تربيت معلم و ارتقاي توانايي معلمان قرآن، نظام و شيوه هاي ارزش يابي، و ويژگي ها و توليد مواد آموزشي و کمک آموزشي، تعيين و تدوين شود.

برنامه ریزی درسی

از مجموعه اين امور در ادبيات برنامه ريزي درسي، به راهنماي برنامه درسي تعبير مي شود که متأسفانه درس قرآن تا پيش از چند سال اخير، فاقد راهنماي برنامه درسي مصوب يا حتي مدوني بوده است. ارائه و بررسي راهنماي برنامه درسي قرآن، مقام و مجال ديگري مي طلبد که اميد است، در آينده به شيوه اي مناسب به آن پرداخته شود تا فرصت نقد و بررسي آن براي همه دست اندر کاران و علاقه مندان به آموزش قرآن در سراسر کشور فراهم آيد. در اين مقاله، سعي بر آن است تا با بيان نکات مهم برنامه جديد آموزش قرآن، کليات اين برنامه معرفي شود تا زمينه مناسبي براي طرح مباحث آينده فراهم شود. مهم ترين رويکرد برنامه جديد آموزش قرآن که اهداف و سايربخش هاي اين آموزش را تحت تاثير خود قرار مي دهد، جامعيت آموزش قرآن است ؛ يعني آموزش قرآن بايد به نحوي باشد که از يک سو همه حيطه هاي يادگيري را شامل شود و به ويژه بر حيطه ي عاطفي که متکفل ايجاد و تقويت انس و علاقه دانش آموزان به قرآن و يا دگيري آن است، تاکيد ورزد؛ و از سوي ديگر تمامي موضوعات ضروري آموزش قرآن مانند روخواني، روان خواني، صحت قرائت، توانايي درک معناي عبارات و آيات ساده قرآن، آشنايي با معارف انسان سازآن و تدبر در آيات الهي را در حد امکان شامل شود .با توجه به اين رويکرد، سه هدف اصلي آموزش قرآن در سه دوره تحصيلي، علاوه بر تقويت انس و علاقه به قرآن کريم و يادگيري آن، عبارت است از توانايي قرائت قرآن در دوره ابتدايي، درک معناي عبارات و آيات ساده در دوره راهنمايي و تدبر در آيات قرآن کريم و آشنايي با شرح و توضيح آن ها در دوره متوسطه. شايان ذکر است که با توجه به جامعيت اهداف آموزش قرآن، در هر يک از سه دوره تحصيلي متناسب با شرايط ذهني و روحي دانش آموزان، ساير اهداف نيز مورد توجه قرار مي گيرد. اينک به اختصار، برخي توضيحات درباره برنامه جديد آموزش قرآن در هر يک از دوره هاي تحصيلي و برخي از اهم اقدامات انجام شده به منظور تحقق اين برنامه، تقديم خوانندگان محترم مي شود.

دوره ابتدايي

·       هدف هاي کلي آموزش قرآن دردوره ابتدايي به شرح زير است:

·       آشنايي با قرآن کريم به عنوان کلام الهي و کتاب آسمان؛

·       تقويت انس و علاقه به قرآن کريم و يادگيري آن؛

·       توانايي روخواني قرآن به صورت شمرده وآرام از روي مصحف با رسم الخط آموزشي؛

·       توانايي خواندن آيات کتاب درسي به صورت روان يا آهنگين؛

·       آشنايي با قواعد ضروري روخواني قرآن؛

·       حفظ برخي از سوره هاي کوتاه کتاب درسي؛

·       آشنايي با برخي از داستانهاي قرآن کريم؛

·       فراگيري معناي برخي ازکلمات ساده و عبارات کوتاه قرآن؛

·       تقويت علاقه به شنيدن ، خواندن و فهم معناي آيات قرآن کريم؛

·       آشنايي با مفهوم برخي از پيام هاي قرآن؛

·       شناخت و تقويت استعدادهاي دانش آموزان در گرايش هاي گوناگون آموزش قرآن.

محتواي آموزش قرآن در دوره ابتدايي با توجه به جامعيت آموزش قرآن و اصول حاکم بر اين آموزش، که مهم ترين آن جذاب و دلپذير بودن محتوا و روش هاي تدريس با تاکيد براستفاده ازهنر براي دست يابي هرچه بيش تر به پيامدهاي عاطفي آموزش است. محتواي آموزش قرآن در دوره ابتدايي از بخش هاي زير تشکيل مي شود:

1- استماع سوره ها و آيات کتاب درسي از نوار آموزشي: تلاوت زيباي قرآن از جاذبه هاي هنري قرآن کريم است که همه افراد را درسنين مختلف به سوي خود جذب مي کند. از سوي ديگر در آموزش هايي که به نوعي با آموزش زبان ارتباط دارد، مهم ترين و اولين گام، شنيدن است. شنيدن، سخن گفتن، خواندن و نوشتن مهارت هاي اصلي زبان آموزي است. از اين رو اهميت شنيدن به عنوان اولين گام آموزش قرآن روشن مي شود. بهره گيري از استماع سوره هاي قرآن، اين فرصت را پيش مي آورد تا آموزش قرآن قبل از توانايي دانش آموزان در خواندن صامت ها و مصوت ها، آغاز شود. نکته قابل ذکر در آموزش قرآن اين است که استماع تلاوت زيباي قرآن، هم طريقت دارد و هم موضوعيت؛ طريقت دارد زيرا صوت زيباي قرآن فضاي شورانگيز و دلپذيري را فراهم مي آورد که مملو از خاطرات و معنويت است. اين فضا به کلاس قرآن روحانيت خاصي مي بخشد و کام و جان کودکان را از حلاوت کلام وحي، آکنده مي سازد. شنيدن صوت زيباي قرآن در کلاس درس و فضاي يادگيري، انحصار نه چندان مطلوب شنيدن آيات الهي در مراسم خاصي همچون عزا و سوگواري را مي شکند و به طور طبيعي، به کودکان مي آموزد که صوت زيباي قرآن در همه زمان ها و مکان ها، روح بخش آدمي است و ديگر ايشان هرگاه بهترين نغمات قرآني را مي شنوند، خاطره ناگوار از دست دادن عزيزانشان را به خاطر نمي آورند. همچنين هم خواني دسته جمعي دانش آموزان به همراه نوارآموزشي موجب شور و شوق آن ها گشته و بهره گيري از گوش که تقريباً درآموزش و پرورش دوره ابتدايي ما به فراموشي سپرده شده است، احيا مي شود.

موضوعيت دارد زيرا يکي از هدف هاي فراموش شده درآموزش هاي رايج قرآن کريم؛ قرائت به شيوه صحيح و زيبا و با صوت و لحن عربي است. اين هدف بايد مورد توجه باشد و به تدريج در آموزش قرآن جاي خود را باز کند. در اين ميان، استماع صوت صحيح و زيباي قرآن، بهترين، ساده ترين و عمومي ترين روشي است که امکان دست يابي به اين هدف را دراختيارعموم فراگيران قرار مي دهد. توليد نوارهاي آموزش قرآن همراه کتاب از پايه اول ابتدايي تا پايان دوره متوسطه و استفاده از آن درکلاس درس از برنامه هاي راهبردي گروه قرآن است که بحمدالله تاکنون در کنار تأليف هر کتاب جديدي، نوار آموزشي آن نيز توليد شده و دراختيار مدارس قرار گرفته است، تا به عنوان يک وسيله آموزشي، و نه فقط کمک آموزشي، در متن فرآيند ياددهي – يادگيري قرار گيرد.