فایل ورد قابل ویرایش

توضیحی مختصر از متن فایل  :

معلم خلاق

تغيير نظام آموزشی  به منظور  سازگاری  آن با مقتضيات  دوران بازسازی  نشان می  دهد  که  ضرورت و نياز  خلاقيت  ، پيش  از پيش  احساس  شده است ، در تغيير نظام آموزشی  به تجديد نظرهايی  کلی و اساسی  در زمينه های  مختلف  نياز داريم . در اين مقاله  سعی  بر  تعليم و تربيت خلاق ،  به ارتباط  خلاقی  که  ياد دهندگان  با يادگيرندگان  بايد داشته باشند  می  پردازيم . برای ادامه  حرکت به سوی  تعليم و تربيت  خلاق  و به منظور پرورش  يادگيرندگان  خلاق  بايد  ياد دهندگان  يعنی  معلمان که ستون های  اصلی  نظام آموزشی  هستند  دارای  خصوصيات خاصی  باشند  در اين مقاله هدف آن  است  که بر مبنای  دستاوردهای  پژوهشگران  و مطالعات  و تجربيات اينجانب  اين خصوصيات را  تحت  سه عنوان  بررسی  می  کنيم :

1- خصوصيات  معلم در ارتباط  با يادگيرندگان  که در برگيرنده  ارتباط  عاطفی ، آموزشی  و اخلاقی  ( انضباطی ) است .

2- خصوصيات  معلم در ارتباط  با خود  ( خصوصيات  شخصيتی )

3- خصوصيات معلم در ارتباط  با يادگيری  و آموزش  ( فعاليت های  شغلی ).

1- خصوصيات  معلم  در ارتباط  با يادگيرندگان

در زمينه  خصوصيات  معلم  در ارتباط  با يادگيرندگان  سه  زمينه عمده را  مورد توجه  قرار  می  دهيم .اين زمينه ها  به ترتيب  عبارتند از :

الف : ارتباط  عاطفی   ب : ارتباط  آموزشی

ارتباط  عاطفی:

در ايجاد ارتباط  عاطفی  معلمان خلاق علاوه بر آنچه  گفته شد  به اين گونه فعاليت ها بايد بپردازند.

-تشويق و تقويت خلاقيت : بر اساس   تحقيقاتی  که در ايران  توسط  محققين انجام شده نشان می دهد  که معلمان خلاق  در کنار نگرش  مثبتی که نسبت به خلاقيت  دارند با ابراز علاقه و احترام  به برقراری  ارتباطی خلاق  با   يادگيرندگان بويژه يادگيرندگان خلاق ، اين توانايی را به صورت های مختلف تاييد و تشويق و تقويت می کنند.

-برقرار کردن رابطه عاطفی عميق : بسياری  از معلمان خلاق  مايل به برقرار کردن  روابط  عميق و سالم بين خود  و يادگيرندگان با يکديگر هستند  آنها بر اين عقيده اند  که اين ارتباط صميمانه  و عميق  عاطفی  محيط  و شرايط  مساعد را  پرورش و توسعه خلاقيت  فراهم می  کنند .اين معلمان نه تنها  از انتقادات  يادگيرندگان  خود ناراحت  نمی  شوند  بلکه  آنها را  تشويق به اظهار نظر  و بيان انتقادات  خود می کنند.

اارتباط آموزشی :  نتايج حاصل از پژوهش  ها  و تجربيات عملی  نشان داده  که معلمان خلاق  در ارتباط  آموزشی  خود  با يادگيرندگان  راههايی  مثل استفاده  از حواس ، استفاده  از  روش  بحث و گفتگو ، امکان تجربه و خطا ، توجه به  کيفيت تفکر ،تکيه بر کيفيت در مقابل کميت  يادگيری ، استفاده از روش کنکاش  مغزی ، تکيه بر تفکر واگرا در مقابل تفکر همگرا  ، توجه به تفاوت های  فردی  با يادگيرندگان و روش  اداره کلاس را  مد نظر دارند.

2- خصوصيات  معلم  در ارتباط  با خود ( خصوصيات شخصيتی )

گوته می گويد ، انديشيدن  آسان است  و عمل کردن  مشکل ،  اما مشکل ترين  کارها عمل کردن  به آن چيزهايی است  که می انديشيم  پس بررسی و پژوهش های کوتاه مدت  و بلند مدت  نشان داده  که افراد خلاق از جمله  معلمان  خلاق  در ابعاد  ذهنی ، عاطفی و اجتماعی  دارای  خصوصياتی هستند  که در ابعاد ذهنی  می  توان به کنجکاوی  شديد  توام با شک گرايی  و روحيه تجربی (پويندگی )  تمرکز  حواس  و   استمرار در انديشيدن ، روان بودن در توليد انديشه  توام با روانی  کلام ، انعطاف پذيری  ذهنی  به صورت آزمون ،استقلال فکر و عمل ، مهارت در بازسازی عقايد پشتکار  و پايداری ،  اعتقاد به خويشتن  با نگرش  مثبت ( خودباوری ) و ..... پرداخت .

3-خصوصيات  معلم  در ارتباط   با يادگيری  و آموزش

بيش  از  نود درصد  از معلمان  خلاق معتقدند که خلاقيت در نظامی  پا می گيرد که يادگيرنده  در يادگيری  خود  نفش  فعال و  سازنده داشته  باشد  و معلم راهنما  و تسهيل کننده  باشد نه اين که معلم  مطالب را کاملا  پخته و خود نيز  به فراگير بخوراند بلکه بستر و راه را هموار و مناسب سازد آنان وظيفه مهم معلم را بنا کردن شناخت  ، تربيت  ذهن برای  منطقی  انديشيدن و تقويت  تفکر  خلاق می  دانند و يا  تسلط  بر   آموخته های مختلف يا شناخت  و به کارگيری  روشهای  ارزشيابی آموزشی و پرورشی .

خصوصيات معلم پرورش دهنده خلاقيت 

مربي يا معلمي  كه مي خواهد  يك كلاس  ويژ ه ي  پرورش  خلاقيت  را اداره كند  و يا  اين كه  علاقمند  است  در جريان  تدريس  روزمره ي خود  به طور جدي  پرورش  خلاقيت  دانش آموزان  را هم مدنظر داشته باشد، اگر چنان چه از خصوصيات  و نگرش  هاي  ويژ ه اي  كه با ماهيت  و فرآيند  خلاقيت  مناسبت دارد ، برخوردار باشد ،مطمئنا  در كار  خود بسيار  موفق تر  عمل خواهد  كرد. البته  يك چنين  معلمي  حتما لازم نيست  كه خودش  فردي  خلاق  باشد ،اما اگر  چنان چه  شخصا  از مهارت هاي  اساسي  خلاقيت   برخوردار  باشد  و بتواند  عملا  از آن ها  استفاده كند ،بدون شك  در پيش  برد  و هدايت  كلاس  و تاثير گذاري  بيش تر و بهتر بر دانش  آموزان  خود موفقيت  بيش  تري  كسب  خواهد كرد.

برخي  ويژگي هاي  معلم  علاقمند  به خلاقيت  كه داشتن  آن ها  به بازدهي  بيش  تر  كلاس  و تدريس  او مي انجامد، موارد  زير است :

1- فردي  انتقاد پذير باشد .

2-تحمل  عقايد  نو دانش آموزان  را داشته  باشد.

3-از  صبر  و تحمل  بالايي  برخوردار  باشد .

4-به تفاوت هاي  فردي  و منحصر به فرد  بودن  تك تك  دانش آموزان  اعتقاد  داشته باشد.

5-از انگيزه اي  قوي  برخوردار  باشد.

6-پذيراي  ايده ها  و نظرات  غير عادي  دانش  آموزان  خود باشد.

7-دوست دار  هنر  و زيبايي شناسي  باشد.

8-تا حد امكان  به دانش  آموزان  خود آزادي عمل  بدهد.

9-در چند  زمينه ي مختلف معلومات  و مهارت  داشته باشد .

10-براي  هر دانش  آموز احترامي  ويژه  قائل  باشد .

11- خيال  پردازي دانش  آموزان  را تشويق كند.

12-در مواقع لزوم  بتواند  كودكانه بيانديشد  و كودكانه  عمل  كند.

13-به دانش آموزان  خود اجازه  دهد كه گاهي  اشتباه كنند.

معلمان خلاق چگونه عمل می کنند؟

به راستی که اين دلها خسته می شوند همانطور که بدن ها خسته می گردند پس نوبرها و تازه پيدا شده های حکمت ها را برای آن دلها بجوييد.                                        حضرت علی (ع)

 بسياری از معلمان خلاق بخصوص تا زمانی که ياد گيرندگان به تفکر ذهنی ، انتزاعی و مجرد در دوره ی ابتدايی نرسيده اند به پرورش حواس و استفاده از آنها در آموزش می پردازند. عده قابل توجهی از اين معلمان در کنار استفاده از وسايل سمعی وبصری (که غالباً توسط ياد گيرندگان ساخته شده است) ، يادگيرندگان را به مشاهده طبيعت و پديده های آن و مراکزمختلف علمی ، هنری ، صنعتی و ... تشويق و راهنمايی می کنند.

در بررسی های انجام شده ، بسياری از معلمان خلاق بر اين نظر بودند که يکی از اشکالات تعليم و تربيت غير خلاق و ايستا ، عدم ارتباط سازنده که بين ياددهنده و ياد گيرنده است . اين رابطه که مبتنی بر انتقال يک رشته اطلاعات و معلومات معين از ياد دهنده به ياد گيرنده است ، باعث تسلط ياد دهنده بريادگيرنده و اتکای دانش آموز به معلم می شود. معلمان خلاق ، اين ارتباط سلطه گرانه را درست نمی دانند زيرا معتقدندکه نتيجه آن عدم توسعه ذهن يادگيرنده است و با توليد تفکر منطقی و فعال که درخلاقيت نقش عمده دارد، مغايرت دارد.

معلمان خلاق برای ايجاد شرايط مساعد روشهای مختلفی دارد که در زير به آنها اشاره می شود: