- مقدمه

ازحدود دو دهه قبل برخی کشورها به این نتیجه رسیده­اند که ایجاد رقابت در صنعت برق، بهترین روش ترغیب سرمایه­ گذاری و بهره ­برداری مناسب در این صنعت می­باشد.باحرکت صنعت برق به سمت رقابت کامل ، در این مسیر کالاهای متفاوتی بوسیله شرکت­های برق با ساختار تفکیک شده، فراهم گردیده است. یکی از این کالاهای بوجود آمده سرویس­های جانبی می­باشند. البته لازم به­ذکر است که سرویس­های جانبی به­نوعی از زمان شروع به کار صنعت برق ، به خاطر مسائل فنی و ایمنی در صنعت برق وجود داشته­اند، به­عبارتی دیگر استفاده از این خدمات در صنعت برق ، محصول تجدید­ساختار در سیستم­های قدرت نمی­باشد. لیکن به­دلیل اینکه سیستم­­های انتقال، تولید و توزیع از یکدیگر جدا نبوده­اند و سیستم قدرت به­صورت یکپارچه مورد بهره­برداری قرار می­گرفت، این خدمات زیاد به چشم نمی­آمدند، ولی امروزه با حرکت صنعت برق به­سوی رقابتی شدن یا تجدید­ساختار، این خدمات بعنوان یک کالای قابل معامله بیشتر نمایان شده است.[29]

6-2- سرویس­های جانبی

سرویس­های جانبی عموما به آن­دسته از کالاهایی غیر از انرژی گفته می­شود که وجودش در سیستم قدرت جهت اطمینان از عملکرد مناسب و مطمئن شبکه الکتریکی لازم می­باشد.عملکرد مطمئن سیستم قدرت نیازمند وجود رزرو تولیدی کافی و آماده در سیستم می­باشد تا درمواقع رویداد یک حادثه در شبکه بتواند اثر خطا را به­طور کامل پوشش و یا کاهش دهد.با شروع بحث رقابت در سیستم­های قدرت، تعیین میزان هزینه­های تهیه سرویس­های جانبی و تشخیص اینکه این هزینه­ها چگونه با توجه به تصمیمات بهره­برداری تغییر می­نماید ، یکی از مباحث اصلی و دشوار در زمینه تجدید­ساختار در صنعت برق می­باشد.سرویس­های جانبی توسط کمیسیون قانون­گذاری انرژی فدرال ایالت متحده (FERC) به­صورت زیر تعریف شده است. [21]" سرویس­های جانبی ، سرویس­های مورد نیاز جهت پشتیبانی سیستم­های انتقال انرژی الکتریکی از محل تولید انرژی به محل مصرف انرژی می­باشند که نواحی کنترلی و شرکت­های انتقال در نواحی تحت کنترل خود، باید برای بهره­برداری مطمئن از سیستم انتقال به­هم پیوسته خود، آن­را تهیه نمایند. "اهمیت این خدمات زمانی در سیستم قدرت نمایان گردید که (FERC) قانون شبکه­ های انتقال با دسترسی آزاد را مطرح نمود. تعریف دقیق خدمات جانبی از سیستمی به سیستم دیگر متفاوت می­باشد و در واقع انعکاس دهنده نیازها و امکانات موجود می­باشد یعنی سرویس­های جانبی در سیستم­های تجدید­ساختار شده به ساختار سیستم بستگی داشته  به­همین دلیل در کشورهای مختلف تعریف­های متفاوتی از این خدمات شده است و هنوز تعریف کلی و جامعی که بیانگر معرفی انواع مختلف خدمات جانبی باشد وجود ندارد.سرویس­های جانبی که توسط (FERC) برای ایالت متحده آمریکا پیشنهاد شده است ، عبارتند از : ذخیره ها­، تنظیم کننده فرکانس ، کنترل ولتاژ ، توان راکتیو ، عدم توازن انرژی و ..... .ISO ملزم به ارائه بعضی از این سرویس­ها بوده و مشتریان انتقال نیز باید تعدادی از این سرویس­ها را از بهره­بردار سیستم تهیه نمایند.[21,24]

6-3- ساختار بازار سرویس­های جانبی

 مدل و ساختار بازار مورد استفاده یکی از موارد مهمی است که تاثیر به­سزایی در افزایش بهره­وری معاملات در بازار دارد .عملا ساختار بازار مطابق با زمان اجرای بازار، میزان اطلاعاتی را که بازیگران می­توانند در اختیار ISO قراردهند ، قوانین موجود در ISO و یا حتی استراتژی­های سیاسی و اقتصادی حاکم بر سیستم می­تواند متفاوت باشد.

6-3-1- بازه زمانی اجرای بازار رزرو

  در اینجا می­خواهیم به جنبه زمانی اجرای مناقصه در بازار رزرو بپردازیم. مناقصه در بازار رزرو می­تواند به­صورت بازار لحظه­ای  و بازار بلندمدت(آینده) و یا ترکیبی از آنها اجرا شود.  هرکدام از این انواع، می­تواند مزایا و معایبی داشته باشد. استفاده ترکیبی از آنها در بازارهای بزرگ دنیا مورد توجه بوده است، ولی این استفاده ترکیبی دارای پیچیدگی­هایی می­باشد. به عنوان مثال در بازار رزرو New England ترکیبی از بازار رزرو بلند مدت و لحظه­ای اجرا می­گردد و یا در بازار کالیفرنیا ترکیبی از بازار آینده روز بعد و بازار آینده ساعت بعد اجرا می­شود. اجرای تنهای بازارلحظه­ای برای رزرو به دلیل خصوصیات ویژه آن چندان توصیه نشده است و تجربیات حاصله نشان می­دهد که این حالت  بسته به نوع سیستم مورد نظر مشکلاتی را به همراه دارد. اما در بعضی از بازارها بطور مثال  PJM بازار رزرو به­صورت لحظه­ای اجرا می­شود.دلیل توصیه در اجرای بازار رزروبلند مدت این­است که قیمت بدست آمده در بازار بلند مدت ، می­تواند هزینه­هایی از تامین رزرو را منعکس نماید که در بازه زمانی بازارلحظه­ای و یا حتی بازار روز بعد، قابل بحث نیستند و دیده نمی­شوند. چون مناقصه بازار بلند مدت، به­صورت ماهیانه، فصلی، شش ماهه و یا سالیانه اجرا می­شود، واحد تولیدی شرکت­کننده در بازار رزرو بلند مدت می­تواند هزینه­هایی مانند تعمیرات فصلی و یا دیگر هزینه­های بلندمدت را در قیمت پیشنهادی خود لحاظ نماید. بسیاری از این هزینه­ها در بازه زمانی بازار لحظه­ای قابل محاسبه نیستند، ولی در پریود زمانی بازار بلند مدت قابل دسترسی می­باشند، در نتیجه قیمت رزرو در بازار بلند مدت با مد نظر قراردادن این هزینه­­ها حاصل می­شود، در حالیکه در بازار لحظه­ای اینگونه نمی­باشد.